„To jest wzorcowe traktowanie mniejszości narodowej, w sposób wyjątkowy, i faktycznie można to pokazywać jako wzór, bo jest duże wsparcie finansowe, ale też przedstawiciele mniejszości narodowych są jako obserwatorzy w parlamencie. To jest taki model, który powinien być również stosowany w innych krajach” – powiedział marszałek.
Marszałek Senatu spotkał się z Polonią węgierską m.in. w Domu Polskim funkcjonującym przy polskiej parafii. Odwiedził Muzeum i Archiwum Węgierskiej Polonii oraz siedzibę Ogólnokrajowego Samorządu Polskiego.
W siedzibie węgierskiego Zgromadzenia Narodowego (parlamentu) Karczewski spotkał się z jego przewodniczącym Laszlo Koeverem. Zwracając się do polskiej delegacji Koever podkreślił, że w ostatnim czasie bardzo ożywiły się wzajemne kontakty między obu krajami – nie tylko dzięki temu, że rok 2016 jest Rokiem Solidarności Polsko-Węgierskiej, lecz i dlatego, że łączą nas bardzo ważne interesy w Europie, oparte na wspólnych wartościach.
Karczewski powiedział, że wyraził wdzięczność za to, w jaki sposób państwo węgierskie opiekuje się mniejszościami narodowymi, a rozmowy z przewodniczącym Koeverem dotyczyły także przyszłości Unii Europejskiej i będą kontynuowane.
Marszałek złożył wieniec pod pomnikiem Imre Nagya – komunistycznego polityka, premiera Węgier, który podczas powstania węgierskiego w 1956 r. ogłosił wprowadzenie systemu wielopartyjnego i wystąpienie kraju z Układu Warszawskiego. Po upadku powstania Nagy został skazany po tajnym procesie na karę śmierci i stracony w nocy z 15 na 16 czerwca 1958 r.
Marszałek Senatu odsłonił też tablicę pamięci Tamasa Salamona Racza – Węgra zasłużonego w niesieniu pomocy Polakom podczas II wojny św. Złoży też wieniec pod pomnikiem Męczenników Katynia.
Senat RP ogłosił 2016 Rokiem Solidarności Polsko–Węgierskiej w związku z przypadającą w tym roku 60. rocznicą powstania węgierskiego (październik-listopad 1956 r.) oraz 60. rocznicą antykomunistycznego buntu w Poznaniu (czerwiec 1956 r.).
Na Węgrzech mieszka ok. 7 tysięcy Polaków i Węgrów polskiego pochodzenia. Polonia węgierska – obok 12 innych grup narodowościowych – jest uznawana za mniejszość narodową i ma swojego reprezentanta (tzw. rzecznika) w węgierskim parlamencie. Jest nim przewodnicząca Ogólnokrajowego Samorządu Mniejszości Polskiej na Węgrzech dr Halina Csucs.
Działa tu ponad 70 ośrodków polonijnych, z czego większość to Samorządy Mniejszości Polskiej. Największe organizacje polonijne na Węgrzech to Polskie Stowarzyszenie Kulturalne im. gen. J. Bema oraz Stowarzyszenie Polskie pw. św. Wojciecha. Przy Polskiej Parafii Personalnej w Budapeszcie działa Dom Polski.
Na Węgrzech polskie dzieci mogą korzystać z nauki w języku ojczystym w Szkolnym Punkcie Konsultacyjnym im. Sandora Petoefiego w Budapeszcie, który podlega bezpośrednio Ośrodkowi Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą. Kształcenie w szkole obejmuje trzy poziomy: szkołę podstawową, gimnazjum i liceum. Szkoła realizuje program zatwierdzony przez MEN. Na koniec 2015 r. uczyło się w niej 94 dzieci.
Od 2004 r. działa Węgierska Szkoła Nauczania Języka Polskiego, prowadzona przez Ogólnopolski Samorząd Mniejszości Polskiej. Do szkoły, która ma 10 oddziałów na terenie kraju, zapisanych jest 139 dzieci (w Budapeszcie – 52). Szkoła podlega nadzorowi tutejszego ministerstwa oświaty oraz dokumentuje roczną naukę języka polskiego wpisem na węgierskim świadectwie szkolnym.
Pierwsza zorganizowana polska emigracja – ze Spisza, Podhala, okolic Muszyny i Krynicy – przybyła na ziemie węgierskie w XVIII w. W połowie XIX w. na Węgry emigrowali uczestnicy polskich powstań narodowych. Późniejsza emigracja miała charakter przede wszystkim zarobkowy, przyjeżdżali tu głównie górnicy. Ostatnia fala tradycyjnie rozumianej emigracji to okres II wojny św. – na Węgrzech pozostała część z ponad 100 tys. polskich uchodźców cywilnych i wojskowych. Emigrację powojenną tworzą Polacy, którzy osiedlali się tu przede wszystkim ze względów osobistych.
Historię węgierskiej Polonii oraz powiązań polsko-węgierskich prezentuje utworzone w Budapeszcie (z filią w miejscowości Szoegliget, tj. na terenach, gdzie mieszkają potomkowie pierwszej fali emigracji) Muzeum i Archiwum Polonii Węgierskiej.
Obchodzony 2 maja Dzień Polonii i Polaków za Granicą zainicjował Senat w 2002 r. „w uznaniu wielowiekowego wkładu Polonii w odzyskiwanie przez Polskę niepodległości; za wierność i przywiązanie do polskości oraz pomoc krajowi w najtrudniejszych momentach, w celu potwierdzenia więzi z Macierzą i jedności wszystkich Polaków”.
Z Budapesztu Renata Chrzanowska (PAP)