Świadkowie ci to urzędnicy – nie są to osoby powszechnie znane. Na środową rozprawę w Sądzie Okręgowym w Warszawie wezwano ich siedmioro. Kolejnych świadków sąd ma wysłuchać 13 maja.
Oskarżeni to: Tomasz Arabski (b. szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów z lat 2007-2013, b. ambasador w Hiszpanii), dwoje urzędników kancelarii premiera – Monika B. i Miłosław K. oraz dwoje pracowników ambasady RP w Moskwie – Justyna G. i Grzegorz C. Nie przyznają się do zarzutów. Oskarżycielami prywatnymi są bliscy 14 ofiar katastrofy – m.in. Anny Walentynowicz, Bożeny Mamontowicz-Łojek, Janusza Kochanowskiego, Andrzeja Przewoźnika, Władysława Stasiaka, Sławomira Skrzypka i Zbigniewa Wassermanna.
Arabski nie stawia się w sądzie – udział w rozprawach to prawo, a nie obowiązek oskarżonego. W rozprawach uczestniczy prokurator jako „rzecznik praworządności”.
Oskarżenie chce, by sąd odczytał w toku procesu zeznania 183 świadków, którzy zeznawali w umorzonym śledztwie w tej sprawie. Na proces ma zostać wezwanych ponad 100 świadków.
W środę pierwsza spośród świadków Beata L. powiedziała, że w departamencie spraw zagranicznych Kancelarii Prezesa Rady Ministrów zajmowała się tylko przygotowaniem wizyty premiera Donalda Tuska 7 kwietnia 2010 r. Także dwoje kolejnych świadków – Agnieszka W. i Wiktoria W. z tego samego departamentu KPRM – zeznały, że nie brały udziału w organizacji wizyty prezydenta.
Duża część zeznań tych świadków dotyczyła wizyty w Rosji w końcu marca 2010 r. polskiej grupy przygotowawczej, która miała od strony organizacyjnej zająć się obchodami w Katyniu. Świadkowie zeznali, że podczas tej wizyty strona rosyjska nie informowała, że lądowanie 7 kwietnia w Smoleńsku nie będzie możliwe, zaś lotnisko w Smoleńsku – jak zapewnili Rosjanie – będzie przygotowane. Grupie przygotowawczej odmówiono bowiem zgody na lądowanie w Smoleńsku i lądowała ona w Moskwie.
Jak zeznała W. w ramach wizyty przygotowawczej nie planowano oglądać lotniska w Smoleńsku, gdyż zadaniem grupy była organizacja spotkań polsko-rosyjskich podczas kwietniowych obchodów. Urzędnicy wchodzący w skład grupy – jak dodała – nie mieli kompetencji do oceny lotniska.
Urzędniczki zeznały też, że początkowo wizytę premiera Tuska w Katyniu planowano na 10 kwietnia. Na początku lutego odbyła się telefoniczna rozmowa ówczesnych premierów Polski i Rosji – Donalda Tuska i Władimira Putina – podczas której Putin zaprosił Tuska do wspólnego udziału w uroczystościach. Jak mówiła L., niedługo po tym strona rosyjska przekazała informację, iż termin 10 kwietnia jest niedogodny dla Putina i – w połowie lutego – przesunięto termin wizyty Tuska na 7 kwietnia 2010 r.
Obrona kwestionowała pytania zadawane świadkom przez pełnomocników oskarżycieli, nieodnoszące się wprost do wizyty Lecha Kaczyńskiego z 10 kwietnia. Ci replikowali, że KPRM miała też udział w przygotowaniach wizyty prezydenta. Pytania świadkom zadaje także prokurator (na sali obecnych jest dwóch prokuratorów). Zeznania dwóch pierwszych spośród wysłuchiwanych urzędniczek zajęły blisko cztery godziny.
Podstawą złożonego w 2014 r. prywatnego aktu oskarżenia jest art. 231 par. 1 Kodeksu karnego, który przewiduje do 3 lat więzienia za niedopełnienie obowiązków funkcjonariusza publicznego. Akt oskarżenia wniesiono po tym, gdy praska prokuratura umorzyła prawomocnie śledztwo ws. organizacji lotów prezydenta i premiera do Smoleńska z 7 i 10 kwietnia 2010 r. Taka sprawa toczy się jak każdy normalny proces karny, z tą różnicą, że oskarżycielem jest pokrzywdzony, a nie prokurator – gdyż sprawa toczy się z oskarżenia prywatnego, a nie publicznego.
W styczniu br. sąd odmówił umorzenia tego procesu – o co wnosiła wówczas obrona, a także prokuratura.
Arabskiemu oskarżyciele prywatni zarzucili m.in. niedopełnienie obowiązków w zakresie nadzoru i koordynacji nad zapewnieniem specjalnego transportu wojskowego dla prezydenta RP, w tym niepoczynienie ustaleń co do statusu lotniska w Smoleńsku, które „w świetle prawa lotniczego nie było lotniskiem”, a także niepoinformowanie „uprawnionych służb o znanym mu statusie tego terenu, podczas gdy status lotniska miał istotne znaczenie dla bezpieczeństwa lotu i zakresu obowiązków służb”.
Ponadto wskazano, że Arabski „nie zapewnił sprawnego i terminowego” obiegu dokumentów niezbędnych do prawidłowego przebiegu lotu. Pozostałym oskarżonym zarzucono m.in. brak ustaleń w sprawie statusu lotniska, nieterminowe dostarczanie dokumentów oraz niezweryfikowanie aktualności tzw. kart podejścia do lotniska.
Obrona wnosi o uniewinnienie swoich klientów, twierdząc że większość zarzutów niedopełnienia obowiązków, stawianych oskarżonym, w ogóle do ich obowiązków nie należała. Podkreślano, że za zapewnienie bezpieczeństwa lotu odpowiadał 36. specpułk, a do obowiązków szefa kancelarii premiera nie należał ani wybór miejsca lądowania, ani ustalanie statusu lotniska. Wskazywano też na odpowiedzialność Kancelarii Prezydenta RP co do organizacji lotu.
Umarzając w 2014 r. śledztwo, prokuratura oceniła, że choć były nieprawidłowości przy organizacji lotów, to nie wystarczają one do postawienia zarzutów. W śledztwie stwierdzono „poważne naruszenie” przepisów, m.in. instrukcji HEAD z 2009 r. przez urzędników KPRM ws. dysponowania wojskowym specjalnym transportem lotniczym. „Nie miały one bezpośredniego związku z przygotowaniem wizyt z 7 i 10 kwietnia 2010 r., natomiast dotyczyły szeregu czynności podejmowanych w okresie poprzedzającym katastrofę” – napisano w uzasadnieniu umorzenia.
Polegały one m.in. na: niewywiązywaniu się z obowiązku ustalania limitów dysponowania wojskowym transportem lotniczym na potrzeby osób uprawnionych, nierzetelnego prowadzenia ewidencji czy bezpodstawnej odmowy skorzystania z wojskowego specjalnego transportu lotniczego przez podmiot do tego uprawniony. Prokuratura oceniła, że nieprawidłowości nie wywołały skutków co do bezpieczeństwa wizyt prezydenta i premiera; spowodowały zaś jedynie „wzmożone działania innych organów państwa”.
10 kwietnia 2010 r. pod Smoleńskiem zginęło 96 osób, w tym prezydent Lech Kaczyński, jego małżonka, wielu wysokich urzędników państwowych i dowódców wojskowych. Polskie śledztwo prowadzi obecnie Prokuratura Krajowa z nowym zespołem śledczym. Własne śledztwo prowadzi strona rosyjska, która wiele razy podkreślała, że przed jego zakończeniem nie zwróci Polsce wraku Tu-154 i jego „czarnych skrzynek”.(PAP)
mja/ sta/ itm/