W Polsce jest zarejestrowanych 17 tys. fundacji oraz 86 tys. stowarzyszeń (bez ochotniczych straży pożarnych); aktywnych jest ok. 70 tys. z nich – wynika z badań Stowarzyszenia Klon/Jawor. Najwięcej organizacji pozarządowych zajmuje się sportem, turystyką, rekreacją i hobby.
Jak pokazała 7. edycja badań Stowarzyszenia Klon/Jawor, od 2002 r. dziedziną, którą najwięcej organizacji wskazuje jako najważniejszy obszar swoich działań, jest „sport, turystyka, rekreacja, hobby” (34 proc.). W ciągu ostatnich trzech lat widać jednak niewielki spadek jej popularności na rzecz takich obszarów jak: „edukacja i wychowanie” (15 proc.), „kultura i sztuka” (13 proc.), „usługi socjalne, pomoc społeczna” (8 proc.) i „ochrona zdrowia” (7 proc.).
Najwięcej organizacji (32 proc.) jest aktywnych co najwyżej na terenie gminy lub powiatu, a 25 proc. – na terenie województwa; 28 proc. działa na skalę ogólnopolską, a 10 proc. – międzynarodową. Działania wyłącznie na poziomie najbliższego sąsiedztwa prowadzi 5 proc. organizacji.
Działalność ogólnopolską lub międzynarodową najczęściej podejmują organizacje kulturalne (45 proc.) i specjalizujące się w ochronie zdrowia (42 proc.).
W przeciętnej organizacji zarząd liczy pięć osób; zdecydowana większość (86 proc.) członków zarządu aktywnie uczestniczy w życiu organizacji, choć stosunkowo rzadko zdarza się, że są oni w organizacji zatrudnieni. Zarządy 65 proc. organizacji składają się wyłącznie z osób, które działają w organizacji społecznie, bez wynagrodzenia. Składy zarządów są stałe – niemal połowa członków zarządu przeciętnej organizacji zasiada w nim nieprzerwanie od pierwszej kadencji.
W przeciętnej organizacji kobiety stanowią 47 proc. członków zarządu. Najwięcej jest ich w zarządach organizacji specjalizujących się w ochronie zdrowia (66 proc.) i pomocy społecznej (64 proc.), ponad dwukrotnie mniej jest ich w zarządach organizacji sportowych (29 proc.).
Niemal połowa (45 proc.) polskich stowarzyszeń i fundacji opiera się wyłącznie na pracy społecznej, a 55 proc. płaci za pracę. Przynajmniej jednego stałego pracownika (pracującego na rzecz organizacji nie mniej niż raz w tygodniu, niezależnie od formy zatrudnienia) zatrudniała co trzecia organizacja (35 proc.). 20 proc. organizacji pozarządowych nie ma stałego, płatnego personelu, ale od czasu do czasu zlecają jakąś płatną pracę.
W przeciętnej organizacji mającej stałych pracowników odpłatnie pracowały cztery osoby, a ich czasowe zaangażowanie wynosiło w sumie ok. 80 godzin tygodniowo. 20 proc. stowarzyszeń i fundacji zatrudnia przynajmniej jedną osobę na podstawie umowy o pracę. Pozostałe 15 proc. organizacji stosuje wyłącznie inne formy zatrudnienia.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w części sektora pozarządowego, która zatrudnia stały, płatny personel, wynosi ok. 3 tys. zł (w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy, czyli jeden etat). Jest ono zróżnicowane: od ok. 2,5 tys. zł na wsi i w małych miastach do ok. 3,5 tys. zł w organizacjach warszawskich.
W organizacjach zatrudniających płatny personel zdecydowana większość pracowników ma wykształcenie wyższe, a ponad połowę zespołu stanowią kobiety. Większość pracowników ma jakieś doświadczenie zawodowe (praca w organizacji nie jest ich pierwszą pracą), mniej więcej co trzeci pracownik był wcześniej wolontariuszem w organizacji.
Najczęściej z pracy stałego, płatnego personelu korzystają fundacje i stowarzyszenia z Warszawy (56 proc.) oraz innych dużych miast (42 proc.), najrzadziej – organizacje wiejskie (20 proc.). Wyłącznie z pracy społecznej korzystają najczęściej stowarzyszenia i fundacje działające na wsi (58 proc.).
Rośnie odsetek organizacji, które korzystają ze wsparcia wolontariuszy niebędących członkami organizacji ani jej władz. Jeszcze 9 lat temu robiło to tylko 40 proc. organizacji – obecnie już 61 proc. Przeciętną organizację w ciągu roku wspiera 10 wolontariuszy, na ogół nieco ponad połowa z nich jest ściślej związana z organizacją, co oznacza, że angażuje się co najmniej raz w miesiącu.
Jak oceniają autorzy badań, fakt, że coraz większy odsetek organizacji pozarządowych korzysta ze wsparcia wolontariuszy, może się wiązać z rosnącą popularnością zakładania fundacji. Zgodnie z prawem – przypomina Stowarzyszenie Klon/Jawor – fundacje w ogóle nie mają członków, a jedynymi formalnie z nimi związanymi osobami mogą być członkowie zarządu oraz członkowie rady fundacji. Zasoby ludzkie fundacji są więc skromniejsze niż zasoby stowarzyszeń zrzeszających członków. Fundacje częściej posiłkują się pracą płatnego personelu i wolontariuszy. Z pracy tych ostatnich korzysta 75 proc. fundacji i 59 proc. stowarzyszeń.
Badania „Kondycja sektora organizacji pozarządowych 2015” zostały przeprowadzone na ogólnopolskiej, reprezentatywnej próbie 3,8 tys. fundacji i stowarzyszeń (poza OSP) w II i III kw. 2015 r.(PAP)