Taoizm to jedna z ważniejszych doktryn filozoficznych wschodu. Choć obecnie nie jest tak popularny, jak niegdyś, jego wpływy są nadal zauważalne. Co ma wspólnego taoizm, alchemia i Tai Chi? Co to znaczy taoistyczny? Wyjaśniamy!
Spis treści
Powstanie taoizmu
Początki taoizmu datuje się na VI w. p.n.e. Laozi został uznany za jej założyciela, chociaż nie on jest twórcą nazwy tej doktryny. Jest on autorem poetyckiego traktatu filozoficznego pt. „Księga Drogi i Cnoty” (oryginalny tytuł „Daode jing”). Jego dzieło uznawane jest za podstawowy tekst taoizmu i dlatego został on uznany za osobę, która dała początek taoistycznemu podejściu do świata. Traktat jest swoistym rozważaniem nad tytułowymi pojęciami, czyli cnotą (de) i drogą (dao). Laozi głosił, że droga (metaforycznie: życie człowieka) przejawia się w cnocie.
Jeśli np. tekst jest taoistyczny, to oznacza, że jest zgodny z chińskim systemem filozoficznym i religijnym.
Rozwój taoizmu
Taoizm jako zorganizowaną religię (łącznie z budową klasztorów i świątyń) zaczął rozwijać Zhang Daoling. Na przełomie II i III w. n.e. religia ta zaczęła się prężnie rozwijać i cieszyć szerszym zainteresowaniem. Myśli filozoficzne, które stały się podwaliną tej doktryny, a których twórcą był Laozi, zostały niejako uzupełnione ludowymi wierzeniami i praktykami leczniczymi, wróżbiarskimi, a nawet magicznymi. To wówczas w taoizmie pojawiła się alchemia mająca na celu wynalezienie eliksiru długowieczności i dualistyczna koncepcja yin-yang. Ten nurt bywa określany jako neotaoizm filozoficzny, któremu przypisywany jest charakter synkretyczny z uwagi na łączenie klasycznego taoizmu z rozmyślaniami na temat kosmicznych pierwiastków yin-yang.
Zobacz też: K jak kojące ducha książki
Co ciekawe, rosnąca popularność taoizmu spowodowała, że stał się on religią państwową w 440 r. n.e., jednak później został wyparty przez konfucjonizm.
Podstawowe założenia taoizmu
Zasady taoizmu są dosyć jasno sprecyzowane. W myśl tych założeń mędrzec ma dążyć do poznania dao (drogi, życia), dzięki czemu nabędzie de (cnotę). Mimo iż w filozofii tej podkreślano znaczenie spontaniczności, wolności i sceptycyzmu, to założeniem taoizmu było też niesprzeciwianie się naturalnemu porządkowi, który panuje w przyrodzie, ale też w społeczeństwie (jest to tzw. zasada wu-wei). Dla taoisty ważniejsza od konwencjonalnej nauki jest postawa intelektualna z zamiłowaniem do kontemplacji.
Alchemia taoizmu
W taoizmie ważne miejsce zajmuje alchemia. W myśl tej filozofii dzieli się ją na alchemię zewnętrzną (dot. przekształcania najróżniejszych substancji w inne, np. rtęci i cynobru w złoto) oraz alchemię wewnętrzną, o której warto powiedzieć nieco więcej.
Alchemia wewnętrzna taoizmu skupia się na przekształcaniu „wewnętrznych właściwości człowieka”. Zajmuje się ona kwestiami psychicznymi i duchowymi. To bardzo subtelna praca nad sobą. Jedną z jej metod jest szukanie Słońca w sercu i Księżyca w głowie. Słońce, czyli gorąco i promieniowanie w sercu (metafora miłości) ma współgrać z księżycową świetlistością umysłu, która rozpuszcza nadmiar emocji i wpływa kojąco na chaotyczne myśli. Chińczycy od wieków uważają, że nadmierne emocje są głównym źródłem chorób, a stany emocjonalne i fizyczne mocno wpływają na siebie.
Taoizm a Tai Chi
Alchemia taoizmu była podwaliną systemu ćwiczeń stworzonego przez taoistycznego mnicha. Zhang Sanfeng opracował zestaw ćwiczeń, który nazwał Tai Chi. Celem ćwiczeń w myśl jego założeń było wzmocnienie ścięgien, a także oczyszczenie wewnętrznej energii ciała. Thai Chi było metodą alchemii wewnętrznej i miało równoważyć energię Yin i Yang. Cel ćwiczeń był jasno określony — poprawa zdrowia i osiągnięcie nieśmiertelności rozumianej jako długowieczność oraz oświecenie.
Taoistyczny, czyli co to znaczy obecnie?
Choć w XXI wieku wciąż można odnaleźć wiele elementów taoizmu w wierzeniach części ludności Chin (głównie na wsiach), jednak nie jest to już „czysty” taoizm. Jego elementy łączą się z kultem przodków, co ma odzwierciedlenie w obrzędach. Zorganizowany taoizm, z mniejszą ilością wpływu innych wierzeń, wciąż jest spotykany w Hongkongu i na Tajwanie. Religia, która niegdyś była religią państwową w Chinach, dziś nie jest już zbyt popularnym nurtem, choć nadal jest bardzo istotna.