Ideą marszu jest oddanie hołdu ofiarom likwidacji getta warszawskiego, a także przypomnienie o tych, w większości anonimowych, ludziach. „Chcieliśmy przypomnieć, że dzień, kiedy zaczęto wywozić Żydów do Treblinki, 22 lipca 1942 r., to dzień jednego z najbardziej dramatycznych świąt żydowskich, związanego ze zburzeniem Jerozolimy” – podkreślił Paweł Śpiewak, dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego, organizatora wydarzenia.
Organizatorzy zapowiadali ponadto, że ich zamiarem jest upamiętnienie pracowników służby zdrowia getta, „którzy do końca pozostali przy swoich pacjentach, a kiedy nie było już dla nich nadziei, stali się dla nich +dawcami cichej śmierci+”.
„To był dzień, który oznaczał zagładę dla warszawskich Żydów. W ciągu 2,5 miesiąca do komór śmierci wysłanych zostało 300 tys. osób. Nie jesteśmy w stanie nawet określić dokładnej liczby ofiar. Chcemy, aby ten marsz odbywał się od miejsca, w którym Żydów koncentrowano przed wysłaniem do obozów, aż +do życia+: do miejsca, w którym pracowali i służyli swoim ludziom lekarze, służba medyczna warszawskiego getta (…) Idziemy, żeby pamiętać o tych ofiarach – nie żołnierzach, którzy potrafili walczyć, tylko ludziach całkowicie bezradnych, bezsilnych wobec tego, co działo się wtedy w Warszawie” – dodał.
Śpiewak przeczytał także listę nazwisk pracowników szpitala przy ulicy Siennej, którzy zginęli w trakcie deportacji z getta. Z około 150 pracowników szpitala wojnę przeżyło ledwie 17.
Przed rozpoczęciem marszu głos zabrała przedstawicielka ambasady Izraela w Polsce, Ruth Cohen-Dar. „Na naszych barkach spoczywa odpowiedzialność wobec przyszłych pokoleń. Musimy uczynić wszystko, by chronić pamięć i opowiedzieć o tym straconym życiu. Aby nie powtórzyło się to już nigdy więcej (…) Musimy ciągle stać na straży i bronić prawa do życia w godności. Należy dbać o prawo każdego do bycia równym w odmienności i bycia akceptowanym przez innych” – powiedziała.
W piątek pod pomnikiem na Umschlagplatz zgromadziło się około tysiąca osób. Uczestnikom Marszu Pamięci rozdano wstążki z imionami ofiar likwidacji getta warszawskiego. Trasa marszu wiodła od ulicy Stawki, przez aleję Jana Pawła II, ulice Prostą, Twardą i Śliską; uczestnicy zatrzymali się pod budynkiem dawnego Szpitala Dziecięcego Bersohnów i Baumanów przy ulicy Śliskiej.
Szpital w 1940 r. znalazł się w granicach wytyczonego przez Niemców getta warszawskiego. W czasie powstania warszawskiego w budynku mieścił się szpital zgrupowania Armii Krajowej „Chrobry II”. Personel szpitala niósł pomoc żołnierzom powstania oraz ludności cywilnej.
Tam biorący udział w Marszu przywiązali wstążki z imionami Żydów, uwięzionych w getcie do szpitalnego parkanu. Fragmenty pamiętników lekarzy z warszawskiego getta odczytał aktor Piotr Głowacki przy akompaniamencie trębacza Olgierda Dokalskiego, znanego z występów m.in. w grupach Daktari i kiRk.
Jesienią 1940 r. Niemcy stłoczyli Żydów na obszarze warszawskiego getta, tworząc największą zamkniętą dzielnicę żydowską w okupowanej Europie. W lipcu 1942 r. rozpoczęli jego likwidację, wywożąc do obozu zagłady w Treblince ponad 250 tys. mieszkańców getta.
19 kwietnia 1943 r., kiedy siły niemieckie przystąpiły do jego ostatecznej likwidacji, opór stawili im bojownicy z Żydowskiej Organizacji Bojowej i Żydowskiego Związku Wojskowego. Rozpoczęło się powstanie. W trwającej prawie miesiąc nierównej walce słabo uzbrojeni bojownicy stawili opór żołnierzom z oddziałów SS, Wehrmachtu, Policji Bezpieczeństwa i formacji pomocniczych.
W tym czasie Niemcy zrównali getto z ziemią. Według raportów niemieckich od 20 kwietnia do 16 maja 1943 r. w wykrytych i zlikwidowanych bunkrach znajdowało się ponad 56 tys. Żydów. Ok. 6 tys. zginęło na miejscu w walce, na skutek pożarów czy zaczadzenia. 7 tys. Żydów naziści zamordowali na terenie getta, tyle samo wysłano do Treblinki. Pozostała grupa ok. 36 tys. została wysłana do innych obozów, głównie Auschwitz i Majdanka.(PAP)
pj/ akn/ mhr/