Istnieją różne formy przemocy zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Jedną z nich jest gaslighting, czyli emocjonalna manipulacja, która prowadzi do zwątpienia w autentyczność własnych odczuć, swoją wartość, przeżyte zdarzenia, a nawet zdrowie psychiczne. Jest to bardzo subtelna i wyrafinowana metoda, która jest trudna do wykrycia, jednak przebywanie obok osoby, która ją stosuje może prowadzić do poważnych konsekwencji.
Wyobraź sobie sytuację, w której opowiadasz jakąś historię ze swojego życia, a Twój rozmówca stara się Ci wmówić, że przedstawione przez Ciebie fakty nie są prawdziwe. Podważa autentyczność Twoich wspomnień, sugeruje, że wciąż się mylisz, manipuluje Twoimi emocjami sprawiając, że zaczynasz mieć zniekształcony obraz samego siebie, a nawet wmawia Ci chorobę psychiczną. Takie zjawisko to gaslighting, czyli jedna z najbardziej wyrafinowanych form przemocy psychicznej.
Spis treści
Skąd się wzięło pojęcie Gaslighting?
Nazwa Gaslighting pochodzi od napisanej przez Patrica Hamiltona sztuki teatralnej pod tytułem Gas Light. Dzieło powstało w 1938, a jego makabryczny scenariusz stał się wzorcem do klasyfikacji tego zjawiska jako rodzaju przemocy psychicznej. O czym opowiada sztuka i w jaki sposób na jej podstawie powstała definicja Gaslightingu przeczytacie na blogu Kamili Kazimierczak, która jest psycholożką oraz psychterapeutką.
Jak działa Gaslighting?
Główną strategią osób stosujących gaslighting jest podważanie autentyczności naszych przeżyć i emocji. Z pozoru niewinne „zachowujesz się jak wariat”, czy „znowu ci się wszystko pomieszało” może prowadzić do konsekwencji takich, jak:
- Kwestionowanie własnych przeżyć i pamięci
- Brak wiary w autentyczność własnych osądów
- Uzależnienie od manipulatora
- Destabilizacja psychiczna
- Zaprzestanie podejmowania samodzielnych decyzji
- Kwestionowanie swojej poczytalności
A jak w praktyce wygląda stosowanie gaslightingu? To między innymi:
- Konsekwentne zaprzeczanie wszystkiemu, co mówi ofiara
- Celowe wprowadzanie w błąd i zniekształcanie wspomnień
- Sugerowanie choroby psychicznej
- Wmawianie, że ofiara nie jest w stanie samodzielnie funkcjonować
- Izolowanie od bliskich i rodziny, która mogłaby potwierdzić poczytalność ofiary
Więcej na ten temat opowie Wam Łukasz Polikowski, który jest twórcą kanału Człowiek Absurdalny, na którym porusza tematy związane z psychologią społeczną i relacjami międzyludzkimi.
Jak bronić się przed manipulacją?
Amerykański psycholog Jay Carter, który jest badaczem zjawiska gaslightingu dowodzi, że jedynie 1% społeczeństwa intencjonalnie stosuje tę technikę. 20% ludzi używa tej formy przemocy z umiarkowaną świadomością, jako mechanizm obronny. Pozostali stosują ją nieświadomie lub sporadycznie.
Dlatego warto poznać techniki, które mogą pomóc w obronie przed manipulacją i zwrócić uwagę osoby, która ją wobec nas stosuje, że wyrządza nam krzywdę. Przykłady tego, jak reagować przedstawia nasza autorka Karolina Tuchalska-Siermińska. W swojej pracy psycholożki skupia się na edukacji w zakresie budowania zdrowych relacji z bliskimi i samym sobą.
Czasem powyższe techniki to za mało, a zerwanie kontaktów z manipulatorem jest niemożliwe w związku z np. sytuacją rodzinną. W takim wypadku warto zwrócić się o pomoc do zaufanej osoby lub poszukać profesjonalnej pomocy u psychoterapeuty lub psychiatry.
