Wielkanoc to najważniejsze święto wiary chrześcijańskiej. Symbolizuje męczeńską śmierć i zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Z obchodami Wielkanocy związanych jest wiele zwyczajów i tradycji, które w naszym kraju pielęgnowane są od wielu pokoleń. Wielkanoc to przede wszystkim czas rodzinnych spotkań i rozmów przy świątecznym stole. Czy znasz wszystkie wielkanocne zwyczaje? W dalszej części artykułu przybliżamy te najważniejsze.
Spis treści
Kiedy wypada Wielkanoc w tym roku?
W 2022 roku Wielkanoc wypada w drugiej połowie kwietnia. Wielka Sobota, czyli dzień święcenia pokarmów to 16 kwietnia. Niedziela Wielkanocna w tym roku wypada 17 kwietnia, a drugi dzień świąt, czyli Lany Poniedziałek to 18 kwietnia. Jest to także dzień wolny od pracy. A właściwie, dlaczego co roku święta te wypadają w innym terminie? Święta Wielkanocne zawsze wypadają w niedzielę i poniedziałek, jednak ich data jest ruchoma. Zależy ona od faz księżyca i wypada, zgodnie z decyzją soboru nicejskiego z 325 roku, w najbliższą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Wielkanoc może więc wypaść w okresie od 22 marca do 25 kwietnia. Inne święta chrześcijańskie, które mają ruchome daty to m.in. Środa Popielcowa, czyli pierwszy dzień Wielkiego Postu, Niedziela Palmowa oraz Boże Ciało.
Co to jest Wielkanoc?
Wielkanoc jest najstarszym i najważniejszym świętem wiary chrześcijańskiej. Obchodzona jest na pamiątkę męczeńskiej śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Wielkanoc poprzedzona jest czterdziestodniowym okresem Wielkiego Postu, który rozpoczyna się w Środę Popielcową. W tym dniu wierni gromadzą się w kościele, a kapłan posypuje ich głowę popiołem i wypowiada słowa: “z prochu powstałeś i w proch się obrócisz”. Symbolika tego obrzędu przywołuje nietrwałość i przemijalność doczesnego życia i dóbr materialnych.
Okres Wielkiego Postu to dla chrześcijan czas refrakcji, podejmowania wyrzeczeń i pracy nad sobą. Ostatni tydzień przed Wielkanocą rozpoczyna Niedziela Palmowa, która upamiętnia uroczysty wjazd Jezusa do Jerozolimy. Trzy ostatnie dni przed Niedzielą Wielkanocną to tzw. Triduum Paschalne. Jest to Wielki Czwartek, Wielki Piątek oraz Wielka Sobota. W tych wyjątkowych dniach w kościele katolickim odbywają się nabożeństwa upamiętniające ostatnie dni z życia Jezusa, jego aresztowanie, sąd, drogę krzyżową i męczeńska śmierć na krzyżu.
Dla wielu osób tradycja jest uczestniczenie w tych wyjątkowych nabożeństwach, czuwanie i modlitwa przy grobie Jezusa. To doskonała okazja do refleksji nad śmiercią i cierpieniem. Dla wielu ludzi Święta Wielkanocne mają głęboki wymiar duchowy. Zmartwychwstanie Chrystusa to zwycięstwo nad słabościami i śmiercią. To odrodzenie do nowego, lepszego życia.
Tradycje Świąt Wielkanocnych
Najpiękniejszym zwyczajem wielkanocnym jest spędzanie tego czasu z rodziną i bliskimi. Wiele osób, które na co dzień mieszka z dala od rodzinnego domu na czas świąt odwiedza swoich bliskich. To czas na rozmowy i wspólne biesiadowanie przy suto zastawionym stole.
Obchody Świąt Wielkanocnych w naszym kraju wiążą się z wieloma tradycjami.
Poświęcenie palm
Jedną z tradycji poprzedzających bezpośrednio Święta Wielkanocne jest poświęcenie kolorowych palm. Wiele osób samodzielnie przygotowuje palmy wielkanocne, które stanowią piękną ozdobę domu. W niektórych regionach Polski organizowane są konkursy na największą lub najpiękniejszą palmę wielkanocną.
Malowanie pisanek na Wielkanoc
Zdobienie jajek to tradycja, którą kochają szczególnie dzieci. Przygotowanie pisanek to dobry pomysł na radosne spędzenie czasu. W zależności od przyjętej techniki zdobienia kolorowe jajka mają swoje nazwy: drapanki, kraszanki, pisanki, oklejanki, nalepianki. Coraz częściej wykorzystujemy naturalne metody farbowania jaj. Najlepsze efekty kolorystyczne uzyskasz, mocząc jajka w wywarze z warzyw przez czas minimum 2-3 godziny lub nawet całą noc. Oto kilka przykładów jak nadać jajkom niecodzienny kolor:
- żółty – zagotuj jajka w wodzie z dodatkiem dwóch łyżek kurkumy;
- jasnobrązowy – gotuj jajka w wywarze z łupin cebuli;
- odcienie czerwieni od różu do purpury, uzyskasz przez gotowanie jajek w wywarze z buraka;
- niebieski – do wcześniej przygotowanego wywaru z czerwonej kapusty dodaj jajka. Jajka w wywarze możesz zostawić nawet na całą noc. Zrobienie wywaru jest proste. Pokrój kapustę na drobne części i gotuj ją około 20 minut z dodatkiem octu.
- zielone jajka uzyskasz za pomocą liści świeżego szpinaku. Do gotującego się szpinaku włóż jajka i gotuj około 15 minut. Możesz pozostawić jajka na noc w wywarze.
Kolorowe pisanki będą piękną ozdobą wielkanocnego stołu. Własnoręcznie przygotowane dzieła dzieci z radością zaniosą w Wielką Sobotę do kościoła.
Ozdoby na Wielkanoc
Kolejną tradycją świąteczną jest dekorowanie domów na Święta Wielkanocne. Zielone stroiki i gałązki wykorzystane w dekoracjach to symbol życia, trwałości i nieśmiertelności. Idealną ozdobą będą żywe kwiaty tj. żółte żonkile lub tulipany. Świąteczne nakrycie stołu to obrusy i serwetki z motywami wiosennymi. W tym czasie dominują wiosenne kolory: jasnozielony, żółty i pomarańczowy.
Święcenie pokarmów
W Wielką Sobotę wierni udają się do kościoła, aby poświęcić pokarmy. Czego nie powinno zabraknąć w koszyczku ze święconką? Oto najważniejsze elementy wielkanocnego koszyczka:
- jajka,
- chleb,
- wędlina,
- sól i pieprz,
- chrzan,
- słodkie wypieki.
Ważnym elementem koszyczka jest także figurka baranka, która symbolizuje ofiarną śmierć Jezusa i jego zmartwychwstanie, czyli zwycięstwo nad śmiercią i odkupienie grzechów.
Zgodnie ze zwyczajem koszyczki ze święconką przybrane są białą serwetką oraz zielonymi gałązkami bukszpanu lub barwinku. Zwyczaj święcenia pokarmów w Polsce rozpowszechnił się w XIV wieku. Poświęcone pokarmy spożywa się podczas uroczystego niedzielnego śniadania.
Msza rezurekcyjna
Niedziela Wielkanocna dla wielu chrześcijan rozpoczyna się uroczystą mszą świętą zwana rezurekcyjną. Zazwyczaj rozpoczyna się o 6 rano i towarzyszą jej głośne dzwony kościelne i uroczysta procesja wokół kościoła.
Śniadanie wielkanocne
Piękną tradycja jest uroczyste śniadanie wielkanocne, podczas którego w pierwszej kolejności spożywa się poświęcone pokarmy. W wielu domach kultywowany jest zwyczaj dzielenia się jajkiem składania sobie świątecznych życzeń. Na stole w tym dniu nie powinno zabraknąć tradycyjnych potraw tj. barszcz biały, jajka w różnych formach, świątecznych sałatek, pasztetów, wędlin i wypieków: mazurków, babek, keksów, tradycyjnych makowców i serników.
Lany Poniedziałek, czyli Śmigus-dyngus
W tym dniu praktykowany jest stary, słowiański zwyczaj polegający się na oblewaniu się zimną wodą. W dawnych wiekach wierzono, że oblewanie wodą sprzyja płodności. Z tego powodu polewano przede wszystkim panny na wydaniu. Dziś Śmigus-dyngus to zabawa polegająca na oblewaniu wodą nie tylko młodych dziewczyn, ale wszystkich osób. Miejmy nadzieję, że w tym roku pogoda dopisze. Będzie słonecznie i ciepło, a my z radością będziemy mogli celebrować tradycję wzajemnego oblewania się wodą.
Życzenia wielkanocne
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu mocno rozpowszechniony był zwyczaj przesyłania życzeń świątecznych w formie kolorowych pocztówek. Dziś zmieniła się forma przekazywania życzeń świątecznych. Wielkanocne pozdrowienia często udostępniane są pomocą sms-ów, czy wpisów na portalach społecznościowych. Nadal jest to radosny i miły zwyczaj, który niejednokrotnie wywołuje uśmiech na twarzy.
Obrzędy wielkanocne w innych krajach
Zwyczaje wielkanocne w innych krajach różnią się od tych znanych w Polsce. Jako ciekawostkę prezentujemy, najdziwniejsze naszym zadaniem, zwyczaje wielkanocne.
- Wielkanocne parady w Meksyku. Na ulicach miast odbywają się zabawy, które przyciągają tłumy ludzi. Radosna fiesta to wspólne tańce, pokaz sztucznych ogni i ucztowanie na świeżym powietrzu
- Easter Eggs – ten zwyczaj do dziś dnia przetrwał nie tylko w Irlandii, ale także w Australii. Polega na chowaniu przed dziećmi, w domu i ogrodzie słodyczy. Zazwyczaj są to czekoladowe jajka. Zadaniem najmłodszych jest poszukiwanie słodyczy. Zwycięża to dziecko, które znajdzie największą ilość czekoladowych jajek.
- Podpalanie wozu wypełnionego fajerwerkami. We włoskiej Florencji w Wielkanoc ma miejsce uroczysta parada, której punktem kulminacyjnym jest wybuch wozu wypełnionego fajerwerkami.
- Smaganie dziewcząt rózgami tzw. pomlazki. Czesi wierzą, że zwyczaj ten zapewnia młodość i dobre zdrowie.
- Przystrajanie drzewek kolorowymi jajkami to zwyczaj panujący u naszych zachodnich sąsiadów, w Niemczech.
W wielu krajach wielkanocną tradycją są jarmarki świąteczne. Na straganach sprzedawane są rękodzieła, słodycze i dekoracje wielkanocne.