Wchodzisz spóźniony_a do sali pełnej ludzi i masz wrażenie, że wszyscy na Ciebie patrzą? Zabierasz głos na zebraniu, a potem jesteś przekonany_a, że wszyscy się z Ciebie śmieją pod nosem? To niestety bardzo popularne odczucia, a stoi za nimi znany w psychologii efekt reflektora. O co chodzi?
Ciężko znaleźć osobę, która nie przejmowałaby się tym, co sądzą o niej inni. W końcu już od najmłodszych lat większość rodziców uczy swoje dzieci porównywania się z rówieśnikami, czy rywalizacji. Czasem jednak zdarza się, że przeceniamy uwagę, którą poświęcają nam inni. A to może skutecznie blokować wielu z nas przed walką o własne przekonania, czy poczuciem, że robimy coś w zgodzie z samym sobą.
Spis treści
Czym jest efekt reflektora?
Efekt reflektora to zjawisko psychologiczne, które polega na przekonaniu, że inni myślą o nas więcej, niż faktycznie ma to miejsce. Dotyczy to również poświęcanej nam uwagi – jesteśmy pewni, że każda nasza wpadka jest skrupulatnie odnotowywana przez innych i obniża naszą wartość w ich oczach. Nazwa wzięła się od świateł reflektorów, w których staje np. wokalista na scenie – dzięki temu zabiegowi cała uwaga może być skupiona tylko na nim. I nam też często wydaje się, zwłaszcza w sytuacjach, w których – naszym zdaniem – powiemy lub zrobimy coś niewłaściwego, że w tym momencie pada na nas snop światła, a nasz błąd staje się doskonale widoczny dla wszystkich wokół.
Okazuje się jednak, że to nieprawda. Każdy z nas w sytuacjach społecznych koncentruje się bardziej na sobie, niż innych. Dlatego wiele sytuacji, które dana osoba może uznać za swoją porażkę w oczach innych, nam po prostu umyka.
Eksperyment z koszulką
Myślisz może to niemożliwe, na pewno wszyscy zauważyli jak się potknęłam w progu, gdy wychodziliśmy z zebrania i teraz mają powód do śmiechu. Jednak wyniki licznych badań psychologicznych są jednoznaczne. Przekonanie, że Twoje potknięcia zostały dostrzeżone przez wszystkich dookoła są błędne. Najprawdopodobniej nikt ich nie zauważył, a nawet jeśli, to specjalnie się nimi nie przejął, a już na pewno nie zmienił o Tobie zdania na gorsze.
Doskonale pokazuje to eksperyment z koszulką przeprowadzony na jednej z amerykańskich uczelni. Jeden z uczniów został poproszony o założenie charakterystycznego T-Shirtu z podobizną znanej wszystkim kontrowersyjnej osoby i wejście na kolokwium z widocznym spóźnieniem. Po zakończeniu doświadczenia został zapytany o to, ile jego zdaniem osób zwróciło uwagę, na to, co było wydrukowane na jego koszulce. Ocenił, że ok 50% uczniów. W praktyce okazało się jednak, że zwróciło na niego uwagę niecałe 20% przebywających w pomieszczeniu.
Więcej na ten temat pisze psycholożka i terapeutka Agnieszka Sowińska – Wróbel. W swoim artykule opowiada również historię swojej pacjentki, która nie była w stanie normalnie funkcjonować, ponieważ przejmowała się, że każdy jej ruch jest obserwowany przez osoby, na których opinii jej zależy.
Zgaś to światło
Poczucie, że wszyscy na Ciebie patrzą, zwłaszcza, gdy coś Ci nie wychodzi, bardzo często wynika z niskiej samooceny i braku umiejętności postawienia się na czyimś miejscu. I właśnie samoocena pełni bardzo ważną rolę w występowaniu efektu reflektora. Nasza twórczyni Magda Więckowska z bloga magdapisze.pl jest psycholożką i przygotowała specjalne opracowanie, w którym wymienia podstawowe funkcje samooceny. Wskazuje również na wpływ, jaki ma na nasze odczucia dotyczące tego, jak jesteśmy postrzegani przez innych.
Warto czasem zastanowić się, ile uwagi my sami poświęcamy innym. Najprawdopodobniej okaże się, że częściej skupiamy się na własnych sprawach, a zainteresowanie konkretną osobą pojawia się najczęściej wtedy, gdy ona sama tego chce i o to zabiega.
Gdy następnym razem dopadnie Cię lęk, że właśnie zrobiłeś_aś coś, przez co wyjdziesz na głupka, to pamiętaj, że pozostali najprawdopodobniej nawet tego nie zauważyli.