Każdy z nas podejmuje w ciągu dnia wiele decyzji. Niektóre są drobne, inne mające wpływ na naszą przyszłość. Zazwyczaj w takich chwilach działamy według sprawdzonych schematów lub pod wpływem impulsu. Często też idziemy za opinią większości, nie analizując źródeł danych poglądów. Warto to zmienić, a pomoże w tym myślenie krytyczne. Na czym polega? Przekonajmy się.
Żyjemy w czasach, w których z każdą chwilą napływają do nas nowe informacje. Niestety – w wielu przypadkach są sprzeczne lub fałszywe, przez co podjęcie właściwej decyzji jest mocno utrudnione. W takich sytuacjach warto sięgnąć po techniki, które charakteryzują myślenie krytyczne. Jednak najpierw zacznijmy od tego, czym ono jest.
Spis treści
Czym jest myślenie krytyczne?
Myślenie krytyczne to zdolność, która pomaga racjonalnie myśleć i analizować informacje, które docierają do nas każdego dnia. Dzięki temu jesteśmy w stanie podejmować przemyślane decyzje i z większą skutecznością docierać do sedna problemu.
Głównym założeniem krytycznego myślenia jest zadawanie pytań, które pomagają w przeanalizowaniu tego, czy docierające do nas informacje są prawdziwe i czy na ich podstawie możemy podjąć korzystne dla nas decyzje. To pomaga odróżniać fakty od indywidualnych przekonań, wyczula na manipulację, sprawia, że kierujemy się rozumem, a nie emocjami oraz jesteśmy w stanie przewidzieć konsekwencje swoich decyzji.
A co charakteryzuje osoby myślące krytycznie? O tym opowiada Maciek Winiarek, który jest między innymi ekspertem oraz trenerem myślenia krytycznego i jako pierwszy w Polsce otworzył szkołę opartą na tym właśnie kierunku rozwijania swoich kompetencji.
To nie to samo, co krytykowanie
Wielu osobom określenie krytyczne kojarzy się z krytykowaniem i wręcz czepianiem się i wyszukiwaniem problemów tam, gdzie ich nie ma. Dlatego w tym miejscu oddajemy głos Mai Lose, która jest między innymi pedagożką i trenerką biznesu. W swojej pracy pomaga rodzicom wyposażyć ich dzieci w narzędzia potrzebne do sprawnego funkcjonowania w dorosłym życiu.
Określenie „krytyczne” wywodzi się od dwóch greckich słów: kritikos, które można przetłumaczyć jako „światły osąd” lub „rozumiejący osąd”, oraz kriterion, czyli „standardy”, „kryteria”. Krytyczne myślenie jako światłe, rozumne osądy, bazujące na określonych kryteriach? Brzmi to dość ogólnie, ale trafnie oddaje ideę.”
W artykule pt. Co to jest myślenie krytyczne? Maja rozprawia się z mitami dotyczącymi błędnych przekonań odnośnie założeń związanych z krytycznym myśleniem. Zwraca również uwagę na to, jak ważne w dzisiejszych czasach jest analizowanie informacji, gdy z każdej strony zalewają nas tzw. fake newsy.
Myślenie krytyczne w praktyce
Tak jak już wspomnieliśmy, myślenie krytyczne opiera się między innymi na stawianiu odpowiednich pytań, które mają nam pomóc dotrzeć do sedna problemu. Dzięki temu możemy obiektywnie ocenić sytuację i nie dać się ponieść emocjom. Jak jednak powinny wyglądać takie pytania, żeby analiza przebiegła skutecznie?
Znaną metodą jest 5 WHY, czyli 5 x dlaczego? Przypomina to nieco rozmowę z dzieckiem, które dopiero poznaje świat i przy oczywistych dla nas sprawach wciąż pyta a dlaczego? Być może nas to irytuje, jednak skłania do myślenia i wysilenia szarych komórek, żeby wytłumaczyć młodemu człowiekowi dane zagadnienie, czy zjawisko. To samo dotyczy metody 5 WHY, gdzie na każde kolejne zdanie, które jest wnioskiem odnośnie danej sytuacji, stawiamy pytanie dlaczego? To jeden z najlepszych sposobów na badanie związków przyczynowo-skutkowych oraz na oddzielenie tego, co jest faktem, a co tylko błędem poznawczym.
Inną przydatną metodą jest premortem (dosłownie: przed śmiercią), czyli teoretyczne założenie, że np. projekt, nad którym pracujemy zakończył się porażką. Taka strategia skłania do myślenia w przód i zadania sobie pytania co może pójść nie tak? To pozwala rozwinąć ewentualne drogi dojścia do sukcesu i przewidywania pułapek, które czekają na nas po drodze. Być może oglądaliście serial, który stał się hitem ostatnich lat, czyli Dom z papieru. Prawdziwą siłą tej produkcji był jeden z głównych bohaterów, zwany Profesorem, który w każdym odcinku zaskakiwał metodycznym wyprzedzaniem sposobu myślenia swoich wrogów o kilka kroków. Tym zdobywał przewagę i mógł realizować swój niecny plan uszczuplenia hiszpańskiej gospodarki o grube miliony Euro.
Absolutnie nie zachęcamy Was do użycia krytycznego myślenia w zaplanowaniu napadu na bank, jednak powyższy serial to doskonały przykład na to, jak skuteczne może być analizowanie wydarzeń w przód.
Więcej na temat metod stosowania myślenia krytycznego w praktyce przeczytacie na blogu leanyou.pl, którego autor w całości poświęca się tematyce podnoszenia umiejętności produkcyjnych zespołu, które stosowane są w najlepiej prosperujących firmach na świecie.
Rozwijanie myślenia krytycznego w codziennym życiu
Po naszych praprzodkach, których zasób informacji o otaczającym świecie był bardzo mały, odziedziczyliśmy zdolność do natychmiastowego podejmowania decyzji. W prehistorii miało to sens, ponieważ w obawie o własne życie, trzeba było działać szybko. I tak, zamiast dokładnie przeanalizować, co właśnie zaszeleściło w krzakach, rozważniej było szybko uciec i nigdy się nie dowiedzieć, czy to był tylko wiatr, czy jednak dzikie zwierzę. Te mechanizmy – niestety – bardzo dobrze sprawdzają się przy temacie teorii spiskowych. A o tym, dlaczego ludzie w nie wierzą pisaliśmy już tutaj.
Obecnie posiadamy więcej danych i zasobów informacyjnych, żeby móc w skupieniu przeanalizować dany problem, zanim wyrobi się o nim opinię lub przejdzie do działania. Mimo to, najczęściej podejmujemy decyzje odruchowo, pod wpływem impulsu lub idąc za tłumem. Dlatego procesów myślenia krytycznego trzeba się po prostu nauczyć. Przerwać znane schematy, zrobić krok w tył i zadawać odpowiednie pytania. A naukę najlepiej zacząć już w młodym wieku.
Tego samego zdania jest nasza twórczyni Dagmara Stolarczyk z bloga dziubdziak.pl. W swoim artykule przedstawia argumenty za tym, że warto oswajać dzieci z krytycznym myśleniem już od najmłodszych lat.
Przeczytaj: 8 przykładów wykorzystania myślenia krytycznego w codziennym życiu, które trzeba znać.
Myślenie krytyczne może odmienić wasze życie – zarówno zawodowe, jak i prywatne. Umiejętna analiza problemów może Was ustrzec przed wieloma porażkami i pomóc odnosić sukces na każdej płaszczyźnie. Powodzenia!